Voortplanting bij de kat

De dagen beginnen weer te lengen en we kunnen stilaan beginnen uitkijken naar de lente. Met de toenemende hoeveelheid daglicht krijgen ook de katten "lentekriebels" en komt hun voortplantingscyclus weer op gang. De ideale gelegenheid dus om deze maand hierop wat dieper in te gaan.

Puberteit

Gemiddeld zijn katten geslachtsrijp op 6-9 maand, maar er zijn rasverschillen: bij langharige rassen kan dit pas op de leeftijd van 12-15 maand zijn. Meestal worden katten geslachtsrijp wanneer ze 80% van hun lichaamsgewicht hebben bereikt. Het seizoen en de mate van contact met andere katten spelen eveneens een rol. Bij katers komt de spermaproductie op gang bij een lichaamsgewicht van 2,5-3,5 kg. Soms kan het nekbijten en bestijgen van de poes al op 4 maand aanwezig zijn. Volledig seksueel gedrag vindt pas op een leeftijd van 8-12 maand plaats. Pas dan is er een "echte" dekking die tot dracht kan leiden. Kattinnen zijn seizoensgebonden, polyoestrische dieren. Dit betekent dat ze verschillende keren per jaar krols kunnen worden en dat dit afhankelijk is van het seizoen (daglengte). Wanneer de dagen beginnen lengen (januari-februari) gaat het toenemende zonlicht een hormoon in de hersenen stimuleren en wordt de poes krols. Deze vruchtbare periode wordt ook oestrus genoemd. Hierbij gaan 1 of meer eicellen rijpen in de eierstokken en kan de poes bevrucht worden.

Krolsheid

De krolsheid duurt gemiddeld 2-19 dagen. Een krolse kattin vertoont volgend gedrag:
- aanhankelijker zijn
- verminderde eetlust
- rusteloosheid
- luid miauwen
- over de grond rollen en met achterste omhoog staan
Bovendien gaat de poes ook feromonen of geurstoffen afscheiden om katers aan te trekken.

Paring

Kattinnen zijn geïnduceerde ovulatoren: dit betekent dat er pas een eisprong of ovulatie plaatsvindt wanneer ze gedekt worden door een kater.

Vooraleer de paring plaatsgrijpt, vindt eerst wat "hofmakerij" plaats: de kattin rolt over de grond, gaat doordringend miauwen en staat met gebogen rug en met het achterste in de lucht. Wanneer de kater toestemming krijgt en de poes zich wil laten dekken, grijpt hij haar vast bij het nekvel en vindt de eigenlijke dekking plaats. Meestal volgen hierna nog enkele korte paringen. Direct na de dekking kan de poes nogal agressief reageren en maakt de kater zich meestal snel uit de voeten. Deze agressieve reactie is te wijten aan de weerhaakjes op de penis van katers. Deze zijn nodig om ervoor te zorgen dat er een eisprong plaatsvindt en dat eicellen worden vrijgelaten uit de eierstokken. Meestal zijn hiervoor meerdere dekkingen binnen 2-4 u nodig. Een kattin zal zich dan ook meermaals laten dekken en dit kan door verschillende katers zijn. Ze kan dus zwanger zijn van meerdere katers!

Er kunnen zich 3 situaties voordoen:
- Geen ovulatie of eisprong: Als geen ovulatie heeft plaatsgevonden, dan wordt ze na 8-10 dagen opnieuw krols.
- Ovulatie zonder dracht: In dit geval treedt schijndracht op. Sommige poezen ontwikkelen zelfs een dikkere buik en gezwollen melkkieren en hebben een toegenomen eetlust. Dit duurt gemiddeld 40 dagen.
- Ovulatie met dracht: Na een succesvolle dekking zal de poes na ongeveer 63 dagen van een nestje kittens bevallen.

Dracht

De drachtduur bij katten bedraagt gemiddeld 63 dagen.
De bevruchting van de eicellen gebeurt in de eileider. De bevruchte eicellen bewegen naar de baarmoeder en op dag 13 nestelen ze zich in het baarmoederslijmvlies. De eerste tekenen van dracht zijn pas vanaf 3 weken zichtbaar: gezwollen en rodere tepels, meer eten, stemmingswisselingen. Op dag 40 zijn de ogen, het haar en het pigment van de kittens in de baarmoeder al ontwikkeld. Verbening van het skelet treedt pas op rond dag 42-45.
Vaststellen van dracht bij de kat is pas mogelijk na 3 weken.

Dit kan via:
-Buikpalpatie: Vruchtblaasjes zijn vaak voelbaar in de baarmoeder vanaf dag 21. Ná dag 32 zijn ze echter niet meer te herkennen. Vanaf dag 45 treedt verbening van het skelet op en zijn de kittens terug voelbaar via palpatie.
-Bloedtest: Vanaf dag 21 wordt relaxine, een zwangerschapshormoon, geproduceerd door de placenta en dit kan in het bloed worden opgespoord.
-Medische beeldvorming: Een echo voor drachtdiagnose is mogelijk vanaf dag 15. Een röntgenopname is pas nuttig vanaf dag 42-45.

Bevalling

U kan zien dat de bevalling nadert door zwelling van de melkklieren en gedragsveranderingen zoals een gedaalde eetlust, hyperventilatie, onrust en typische "lokroepen".
De meeste poezen zoeken een rustig plekje om te bevallen. Bij de meeste kattinnen verloopt de bevalling probleemloos. Bij een eerste nestje echter kan het uitdrijven van het eerste kitten wat langer duren. Voor een vlot verloop van de bevalling is het héél belangrijk om de poes de nodige rust te geven en ervoor te zorgen dat ze geen stress ervaart. Een overbezorgde eigenaar en een drukke omgeving kunnen de bevalling langer laten duren.
De eigenlijke bevalling begint bij het zichtbaar worden van de vruchtblaas en het "breken" van het vruchtwater. De poes begint ook actief te persen. De geboorte van het 1ste kitten kan dan nog 2-3u op zich laten wachten. Na de geboorte zal de moederpoes de vruchtvliezen aflikken en het kitten wassen, wat ook de ademhaling stimuleert bij het kitten. Vaak zal ze ook de placenta of moederkoek opeten.
De duur tussen de geboorte van 2 kittens kan meer dan 1u bestrijken. Meestal wordt er dan niet geperst en de poes kan zelfs een poosje slapen tussendoor.
Wanneer de moederpoes echter meer dan 1u actief perst op het volgende kitten, is dit abnormaal en wordt best een dierenarts geraadpleegd!
Als alle kittens geboren zijn, gun je hen best de nodige rust op een warme, tochtvrije plek.

Kittens

Na de geboorte is het belangrijk dat de kittens meteen bij de moeder beginnen drinken. De 1ste melk is de biestmelk en bevat antistoffen. Deze beschermen de kittens gedurende de eerste levensweken tegen infecties. Men houdt best dagelijks het gewicht van de kittens bij om te controleren of ze voldoende drinken.
De kittens dienen in een warme omgeving te worden gehouden aangezien ze hun lichaamstemperatuur nog niet op peil kunnen houden.

De verschillende levensfasen van een kitten zijn:

- Neonatale fase (week 1+2)

Deze bestaat voornamelijk uit melk drinken en slapen. Ze kunnen hun lichaamstemperatuur nog niet op peil houden en hebben hulp nodig bij het urineren en ontlasten. De oogjes gaan rond dag 8 open, de gehoorgang gemiddeld op dag 9. De lichaamswarmte en zorg van hun moeder is dus absoluut noodzakelijk in deze fase!

- Inprentingsfase (week 3-8)

Dit is de eerste socialisatiefase. Hierin moeten ze met alles leren omgaan waarmee ze later in contact zullen komen. Het is dus van het grootste belang dat ze in deze periode contact hebben met mensen, andere dieren en met verschillende geluiden (bv., stofzuiger, radio). Men begint best ook al met ze gewoon te maken aan bv., kammen en aaien.

- Socialisatieperiode (week 9-16)

In deze fase leren ze sociale contacten aan te gaan en leren ze om te gaan met agressie. Kittens kunnen naar een nieuwe thuis wanneer ze zelfstandig kunnen eten. Meestal is dit op 8-9 weken. Voor een goede socialisatie is het echter beter ze nog iets langer bij de moederpoes en soortgenootjes te laten tot ze ongeveer 12 weken oud zijn. Een gebrekkige socialisatie kan immers de oorzaak zijn van gedragsproblemen op latere leeftijd.

Drachtpreventie

Indien men geen nestje kittens wil, is castratie of sterilisatie de beste oplossing. Deze ingreep kan vanaf een leeftijd van 6 maanden gebeuren.
Sterilisatie omvat de wegname van de eierstokken (en soms ook de baarmoeder) via een buikoperatie.
Voordelen van sterilisatie zijn:
- geen krolsheid meer
- geen risico op dracht
- geen risico op pyometra of baarmoederonsteking
- een sterk verminderde kans op melkkliertumoren (borstkanker)
- een verminderde kans op het onstaan van diabetes

In sommige gevallen kan men opteren voor de anticonceptie-pil bij de kat. Dit zorgt voor een omkeerbare onvruchtbaarheid. Er zijn echter verschillende nadelen verbonden aan het gebruik hiervan:
- verhoogd risico op baarmoederontsteking
- verhoogd risico op melkkliertumoren (en deze zijn meestal kwaadaardig bij de kat)
- verhoogd risico op diabetes
- optreden van fibroadenomateuze hyper-plasie van de melkklieren. Dit is een goedaardige, maar vervelende zwelling van de melkklieren. Het kan soms leiden tot ontstekingen en algemeen ziek zijn.

Bovendien is de pil vaak moeilijk toe te dienen bij de kat, waardoor de betrouwbaarheid afneemt.
De voordelen wegen absoluut niet op tegen de nadelen en dus is het enkel in welbepaalde gevallen aan te raden de pil te gebruiken, zoals bij poezen waarmee men nog een nestje wil.

Castratie omvat het verwijderen van de testikels via een sneetje in de balzak. De zaadleiders en bijhorende bloedvaten worden tegelijkertijd afgebonden.
Voordelen van castratie zijn:
- minder drang om ver weg te gaan van huis
- minder kans op sproeien in huis
- vele katers worden zachtaardiger na castratie (minder agressie)

Na castratie/sterilisatie verandert het basismetabolisme van de kat en is het mogelijk dat hij/zij verdikt. Daarom is het absoluut aan te raden om aangepaste voeding, speciaal voor gesteriliseerde/gecastreerde katten, te geven. U kan hierover steeds advies vragen bij ons op de praktijk.